Grafika: Encyklopedia Teatru

Teatr publiczny w Polsce istnieje już od ponad 250 lat. Czy możliwe jest zebranie jego historii w jednym miejscu? Okazuje się, że tak. Z wyzwaniem tym zmaga się internetowa Encyklopedia Teatru Polskiego. Dzięki niej, nie tylko pogłębimy swoją wiedzę na temat teatru, ale także poznamy ciekawostki z nim związane oraz zobaczymy archiwalne zdjęcia, plakaty i spektakle. 

Zeszły rok upłynął pod hasłem obchodów 250-lecia Teatru Publicznego w Polsce. Ich zwieńczeniem było uruchomienie internetowej Encyklopedii Teatru Polskiego. Jest to projekt, który powstał dzięki współpracy Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego i Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych. Prace nad przedsięwzięciem trwały ponad dwa lata. W tym czasie zespół ponad 100 redaktorów gromadził i integrował zasoby istniejących baz danych, a następnie dodawał do nich nowe treści.

Zawartość portalu

W wyniku wszystkich tych działań na platformie znaleźć możemy ponad 200 haseł przedmiotowych, w tym tych dotyczących zjawisk i terminów teatralnych, ale przede wszystkim bogaty leksykon osób związanych z teatrem, autorów, scenografów czy krytyków. Na stronie znajduje się także rejestr przedstawień odbywających się w polskich teatrach, wzbogacony o indeks tytułów oraz możliwość filtrowania interesujących nas danych w oparciu o dane autora, tytuł przedstawienia, czy rok premiery. W bardzo podobny sposób funkcjonuje znajdująca się na stronie baza działających w Polsce teatrów, zespołów teatralnych, a także oper i operetek, które wyszukiwać możemy według nazw, miasta działalności, czy roku, w którym dana instytucja powstała. Kolejnym ciekawym elementem projektu jest kalendarium wydarzeń ukazujące historię polskiego teatru (także w formie graficznej – na osi czasu) i jego rozwój na przestrzeni lat.

Użyteczność serwisu

Warstwa tekstowa serwisu wzbogacona została o zdigitalizowane materiały (zdjęcia, nagrania, skany plakatów i inne archiwalia). Dzięki temu w Encyklopedii znaleźć możemy ponad 50 tys. recenzji, około 100 tys. zdjęć ze spektakli teatralnych (np. zdjęcia z premiery Antygony w reżyserii Jerzego Moszkowicza, która odbyła się 16 października 1994 roku w Teatrze Polskim w Poznaniu), a także blisko 20 tys. programów teatralnych oraz afiszy i plakatów (np. pamiątkowe plakaty z 1985 roku, przygotowane z okazji 40-lecia Teatru Groteska w Krakowie). Niestety, aby móc w pełni korzystać z owych zasobów konieczna jest darmowa rejestracja w systemie i otworzenie swojej własnej pracowni, w której będziemy mogli przeglądać dostępne zbiory. Wprowadzenie bariery (w formie obowiązkowego logowania) kłóci się z założeniem ogólnej dostępności platformy. Warto byłoby wyposażyć użytkownika w możliwość rezygnacji z tego kroku. Szczególnie, że rejestracja ta niesie za sobą również pewne korzyści – wówczas to one mogłyby być bodźcem – a nie przymusem – do rejestracji w portalu. O jakich korzyściach mowa? Zalogowani użytkownicy mogą trwale zapisywać przeglądane zasoby bądź efekty swojej pracy, a także korzystać z narzędzi edytora tekstowego czy programu pozwalającego na tworzenie prezentacji. Funkcje te mogą okazać się przydatne w szczególności uczniom oraz pedagogom.

Problem rejestracji nie dotyczy jednak użytkowników, którzy chcieliby uzyskać dostęp do cyfrowych wersji książek i czasopism. Dzięki współpracy z Biblioteką Narodową na stronie znalazło się przeszło 200 książek, podzielonych na kategorie (np. dramat, recenzje, pantomima, teatr lalek…), wśród których można szukać interesujących nas pozycji. Można także skorzystać z opcji filtrowania wpisując dane autora, tytuł publikacji lub rok jej wydania. Prócz książek, na stronie znajduje się również dostęp do czasopism teatralnych. A każdą z pozycji można przeczytać bezpośrednio poprzez przeglądarkę internetową.

Na stronie znajduje się także wiele odsyłaczy do innych stron związanych z tematyką teatralną, np. Bazy Architektury Teatralnej, Google Performing Arts i znajdujących się tam polskich wystaw, Spacerownik teatralny czy Teatroteka szkolna.

Warto jednak zaznaczyć, że obecna wersja Encyklopedii nie jest jeszcze jej ostatecznym wydaniem. W tym roku zespół redakcyjny planuje m.in. stworzyć serię esejów-opisów najważniejszych polskich przedstawień. Ponadto powstałe bazy mają być dalej uzupełnianie i wzbogacane o nowe treści. Co ważne, również my sami możemy przyczynić się do rozbudowania Encyklopedii. Poprzez specjalny, widoczny na każdej podstronie formularz możemy zgłaszać redakcji swoje uwagi, ale przede wszystkim propozycje kolejnych wpisów.

Podsumowanie

Mimo iż projekt ten jest ciągle rozwijany, już teraz stanowi dobry punkt wyjścia do poszukiwania informacji i ciekawostek związanych z polskim teatrem. Co prawda istnieją także inne portale poświęcone tej tematyce, jak np. Ninateka, gdzie możemy zapoznać się z materiałami audio-wideo związanymi ze sztuką teatralną czy portal TeatrPubliczny.pl, który przedstawia historię polskiego teatru od 1765 roku wraz z opisami poszczególnych przedstawień. Jednak żaden z tych portali nie został zaprojektowany w tak kompleksowy i repozytoryjny sposób jak Encyklopedia Teatru Polskiego, co – w skali polski – nadaje opisywanemu projektowi unikatowego i prekursorskiego charakteru.

Przedsięwzięcie nie ustrzegło się jednak minusów. Mowa tu szczególnie o konieczności rejestracji, bez której dostęp do większości treści portalu nie będzie możliwy. Zasadne z punktu widzenia użyteczności serwisu byłoby takie jego przeprojektowanie, które znacząco poszerzy zakres usług dostępnych bez konieczności logowania. Można zakładać, że tego rodzaju „bariera wejścia” zniechęci wielu użytkowników i sprawi, że nie skorzystają oni z pełnej gamy funkcjonalności portalu. Tym samym szkody poniosą tak potencjalni użytkownicy, jak i twórcy portalu, którzy sami ograniczą zasięg oddziaływania swojego dzieła.