Grafika: Nick Rowland, CC BY-NC-SA 2.0

Na “rynku” tzw. publikacji eksperckich dostępny jest od niedawna raport pt. “Prawne aspekty digitalizacji i udostępniania zbiorów muzealnych przez Internet”. Jest to dzieło powstałe przy ścisłej współpracy i na zlecenie NIMOZ. Do jego stworzenia powołano grupę ekspercką, w której składzie znalazł się m.in. dr Alek Tarkowski – od lat upowszechniający tzw. otwarte licencje Creative Commons jako narzędzie promocji twórczości i kapitału kreatywnego.

Temat praw autorskich jest kluczowy dla powodzenia całego projektu digitalizacji dziedzictwa. Jak piszą autorzy ekspertyzy:

“Działania [digitalizacyjne] powodują wkroczenie w obszar praw przysługujących twórcy bądź innemu uprawnionemu podmiotowi. W związku z tym digitalizację zbiorów w muzeach należy realizować z uwzględnieniem istotnych dla tego zagadnienia regulacji prawnych, w tym zwłaszcza dotyczących ochrony praw autorskich do podlegających cyfryzacji utworów.” [s. 4]

Publikacja w bardzo przystępny sposób pokazuje jak poszukiwać odpowiedzi na pytanie, czy dana instytucja kultury może bez obaw publikować i udostępniać cyfrowe dziedzictwo w sieci. Autorzy wyszczególniają 3 etapy, których przejście powinno rozwiać większość wątpliwości natury prawnej:

1. Ustal, czy muzealia są utworami w rozumieniu prawa autorskiego. Nie wszystkie muzealia to utwory – nie są nimi tzw. naturalia, czyli przykładowo zbiory botaniczne czy archeologiczne; zbiory tego typu można udostępniać bez żadnych przeszkód.
2. Ustal, czy muzealia są nadal chronione prawem autorskim. Część muzealiów to tzw. domena publiczna, czyli własność wspólna i tych dzieł prawo autorskie nie chroni. Jeśli coś jest w domenie publicznej, można bez przeszkód udostępniać takie dzieło w przestrzeni Internetu.
3. Ustal, kto jest uprawniony z tytułu praw autorskich, czyli kto dysponuje prawami do utworu, oraz w jakim zakresie prawa autorskie majątkowe zostały przeniesione na muzeum. “Na tym etapie należy zidentyfikować te obiekty, co do których muzeum ma jasną sytuację prawną, w tym uregulowane prawa autorskie. Wymaga to sprawdzenia dokumentacji muzeum – czy wraz z wejściem w posiadanie obiektu były zawierane jakieś umowy i jeśli tak, czego dokładnie dotyczyły, a zwłaszcza, czy wyrażona była zgoda na udostępnianie w Internecie” [s. 8]. Jeśli sytuacja prawna jest jasna – udostępnienie w sieci może odbyć się bez przeszkód.

Jak podkreślają autorzy raportu, instytucje kultury często obawiają się udostępniania cyfrowej kultury w sieci, ponieważ nie są przekonane, czy ktoś nie zgłosi się do nich po “wynagrodzenie”. Raport pomaga odnaleźć się w złożonej materii prawa autorskiego – podążając za jego wskazówkami można w miarę szybko określić, które zbiory da się bez przeszkód upowszechniać w Internecie.

Instytucje kultury mogą dzięki temu czuć się bezpiecznie i z czystym sumieniem mogą swoje zbiory wypuścić w świat cyfrowy. I w ten sposób pozytywnie oddziaływać na estetykę Internetu.

Link do raportu: http://digitalizacja.nimoz.pl/uploads/zalaczniki/Prawne_aspekty_digitalizacji_i_udostepniania_NIMOZ_2014.pdf